Stadsacademie tag: migratie

Masterproefatelier Diversiteit in sociaal wonen. Case Nieuw Gent

De komende 10 jaar zal de sociale woonwijk Nieuw Gent grondig veranderen. Met het stadsvernieuwingsprogramma 'Nieuw Gent Vernieuwt' zullen immers alle bestaande sociale woontorens (van de sociale woonmaatschappij WoninGent) worden afgebroken en vervangen door nieuwe huisvesting volgens een nieuw stedenbouwkundig plan. Ook de publieke ruimte en de voorzieningen zullen grondig worden herdacht en aangepakt. In dit masterproefatelier zullen wij deze grootschalige operatie in de uiterste diverse sociale woonwijk bestuderen en haar ruimtelijke en sociale doelstellingen en gevolgen van dichtbij en in samenwerking met betrokken stakeholders onderzoeken.

Dit masterproefatelier 'Diversiteit in Sociale Huisvesting' loopt al voor het derde academiejaar en werkt in algemene zin rond het woningvraagstuk in de stad Gent (eerder werkten we al op de sociale hoogbouwwijk Watersportbaan en sociale tuinbouwwijk St Bernadette in Gent. Ieder academiejaar bouwt verder op de lessen, resultaten en inzichten van de voorbije jaren.

De grondige vernieuwing van de wijk Nieuw Gent met daaraan gekoppelde verhuisoperatie deed al heel wat stof opwaaien. Ze roept heel wat belangrijke vragen op bij de verschillende stakeholders en het is de ambitie van de Stadsacademie die samen met hen nader te onderzoeken en nieuwe scenario's en beleidsaanbevelingen te ontwikkelen: hoe kan de nieuwe wijk een sociaal duurzame woonwijk worden? Wat met de bewoners die uit hun huis gezet worden? Hoe moet de nieuwe wijk er stedenbouwkundig uitzien en hoe zal ze binnen het bredere stedenbouwkundige ensemble van de omliggende buurten, infrastructuur, stedelijke voorzieningen en groenassen geïntegreerd worden? Wat zijn de voordelen van nieuwbouw tegenover renovatie en hoe kunnen de wachtlijsten in de sociale huisvesting worden ingekort in tijden van een grote renovatieopdracht? Hoe kan zo’n wijk duurzaam worden opgebouwd op vlak van warmtenet, circulaire economie en autodelen en hoe kan de wijk op een participatieve manier tot stand komen? Hoe kunnen mensen met zeer verschillende achtergronden samenleven en welke infrastructuur van ontmoeting kan hen (beter) samenbrengen? En in tijden van de COVID-19 pandemie niet te vergeten: Hoe zit het met de buurtgezondheidsvoorzieningen in de wijk?

Doorheen het academiejaar betrekken we in een aantal interne en publieke (online) workshops kernorganisaties zoals de sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent, het stadsontwikkelingsbedrijf SoGent en de Dienst Wonen van de Stad Gent, nodigen we keynote speakers uit de academische wereld en het middenveld uit, en organiseren we publieke evenementen om een publiek debat op gang te trekken. Ook plannen we (indien de maatregelen tegen het coronavirus het toelaten) een aantal studiebezoeken ter plaatse om in gesprek te gaan met sociale initiatieven in te wijk (zoals Campus Atelier) en buurtbewoners. De bedoeling om de eindresultaten van de masterproeven en het gezamenlijke leerproces te valoriseren in de vorm van bijvoorbeeld een tentoonstelling.

Foto: Luce Beeckmans

Lezing Aankomen, blijven & wijken. Over de universiteit als pionier in kantelende wijken

De asielcrisis heeft de acute woningnood in de stad opnieuw in beeld gebracht. Nieuwkomers stoten niet alleen op een chronisch tekort aan sociale woningbouw en een moeilijke toegang tot de reguliere woningmarkt, ook blijkt een groot gebrek aan duurzame oplossingen voor tijdelijk opvang. Nieuwkomers zijn echter niet de enigen die op zoek zijn naar een tijdelijk verblijf in de stad. Het ontwikkelen van een infrastructuur voor tijdelijk wonen is immers een vraagstuk waar ook de universiteit mee te maken heeft. In deze sessie willen we reflecteren over de vraag of de stad en de universiteit samen kunnen werken aan een flexibele én permanente structuur voor tijdelijk verblijf die voor zowel studenten als nieuwkomers (en andere mensen in transit, zoals daklozen, expats en toeristen), en de stad als geheel een meerwaarde te bieden heeft? Kunnen we zo vermijden dat tijdelijk wonen resulteert in een ‘voorlopige’ architectuur? Kunnen we zo bouwen aan de toekomst in plaats van voor de nood en er voor zorgen dat investeringen niet steeds verloren gaan? Met welke partijen kunnen we werken aan nieuwe inversteringstrajacten en ontwikkelingsmodellen die een inclusiever wonen toe laten?

Ook de universiteit draagt bij aan de huidige woningnood in de stad. De aanwezigheid van studenten, gesubsidieerd door hun ouders of de staat, hebben de huurprijzen flink opgedreven. Deze bijzondere vorm van ‘studenten-gentrificatie’ vindt vandaag ook in stijgende mate plaats in de zogenaamde ‘aankomstwijken’ (waar nieuwkomers samenleven met meer gevestigde immigranten). In deze wijken worden studenten aangetrokken door de brede waaier van ‘infrastructuur van aankomst’: goedkope winkels, lage huurprijzen, dynamische en multiculturele cafés, restaurants en verenigingen. Wat heeft de universiteit deze wijken te bieden? In deze sessie vragen we ons af of de universiteit een potentiële actor kan worden in de ontwikkeling van deze ‘kantelende wijken’, in plaats van zich zoals nu bijna uitsluitend op de centrum-stad te concentreren. Kan de universiteit deze wijken injecteren met kwalitatieve vormen van (tijdelijke) huisvesting en (vaak ontbrekende) secundaire voorzieningen, zoals sportterreinen of bibliotheken, en daar tevens ook wel bij varen? En breder, kan een reflectie over de dynamiek in deze ‘kantelende wijken’ ons helpen om nieuwe, participatievere vormen van stadsvernieuwing te verkennen?

Onderzoeksproject Ontwikkeling van een innovatief woonprogramma voor kwetsbare vluchtelingen op de huisvestingsmarkt

HEIM (coördinatie Luce Beeckmans/UGent en Jonas De Maeyer/Endeavour), een collectief dat werkt rond nieuwe vormen van samenwonen in diversiteit, ontwikkelt momenteel voor Vluchtelingenwerk Vlaanderen een innovatief woonprogramma voor vluchtelingen en kwetsbare groepen op de huisvestingsmarkt. Het uitgestippelde traject omvat onder meer 6 interactieve workshops waarop met mensen uit verschillende sectoren wordt gediscussieerd, zoals overheidsactoren, middenveldspelers, vrijwilligerswerkingen en burgerinitiatieven, maar ook architecten en planners, mensen die actief zijn in stedenbouw, huisvesting en opvang en vluchtelingen zelf. Met de input uit de workshops en uit een verregaande inventarisatie van belangrijke projecten uit binnen- en buitenland, wil HEIM uiteindelijk tot een aantal breed gedragen voorkeursscenario’s voor Vluchtelingenwerk Vlaanderen komen.

Masterproefatelier Diversiteit in sociale huisvesting. Case Sint-Bernadettewijk

Hoewel zowel sociale huisvesting als het diversiteitvraagstuk de laatste tijd erg veel in het nieuws aan bod komen, zijn beiden samen tot op heden nog maar weinig verkend en al helemaal niet vanuit de architectuur en stedenbouw. Nochtans kennen de meeste grootschalige sociale huisvestingswijken die het licht zagen na WOII een bijzonder diverse bevolkingssamenstelling. Hoewel ze vaak worden geconcipieerd als wijken zonder 'sociale mix' (in de klassieke zin van inkomensmix of housing tenure mix), zijn het in realiteit de meest superdiverse stedelijke woonwijken. Bovendien werden de sociale woonwijken destijds bedacht voor een vrij homogene populatie (en als volkshuisvesting in plaats van sociale huisvesting). De cruciale vraag is dan wat deze demografische shift betekent voor deze sociale huisvestingsprojecten? Het sociaal huisvestingspatrimonium is bovendien niet enkel langzaam onaangepast aan de diversiteit aan bewoners, het is ook in slechte staat en vraagt om vernieuwing en er is nood aan extra aanbod om wachtlijsten weg te werken. Dit vraagt om het herdenken van woningtypes, om het herdenken van stedenbouwkundige modellen voor de inpassing, en om het herdenken van mogelijke instrumenten om de verbreding en diversiteit te realiseren.

In dit atelier focussen we specifiek op de sociale tuinwijk St Bernadette in Gent, eigendom van sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent. Deze tuinwijk uit 1923 deed heel wat stof opwaaien in de media sinds de woningen in 2018 door een Pano-reportage als ‘schimmelwoningen’ geportretteerd werden. Na een omstreden besluitvorming, zal de tuinwijk volledig gesloopt en vervangen worden door een 21ste-eeuws tuinwijkproject. Met de studenten en stedelijk actoren blikken we vooruit op de toekomst van de wijk vanuit verschillende perspectieven: woontypologie, bewonerstoe-eigening, collectieve voorzieningen, bovenlokale verbinding, participatie, moreel beraad en burgerschap.

Masterproefatelier Wonen in diversiteit. Case Watersportbaan

Hoewel zowel sociale huisvesting als het diversiteitvraagstuk de laatste tijd erg veel in het nieuws aan bod komen, zijn beiden samen tot op heden nog maar weinig verkend en al helemaal niet vanuit de architectuur en stedenbouw. Nochtans kennen de meeste grootschalige sociale huisvestingswijken die het licht zagen na WOII een bijzonder diverse bevolkingssamenstelling. Hoewel ze vaak worden geconcipieerd als wijken zonder 'sociale mix' (in de klassieke zin van inkomensmix of housing tenure mix), zijn het in realiteit de meest superdiverse stedelijke woonwijken. Bovendien werden de sociale woonwijken destijds bedacht voor een vrij homogene populatie (en als volkshuisvesting in plaats van sociale huisvesting). De cruciale vraag is dan wat deze demografische shift betekent voor deze sociale huisvestingsprojecten? Het sociaal huisvestingspatrimonium is bovendien niet enkel langzaam onaangepast aan de diversiteit aan bewoners, het is ook in slechte staat en vraagt om vernieuwing en er is nood aan extra aanbod om wachtlijsten weg te werken. Dit vraagt om het herdenken van woningtypes, om het herdenken van stedenbouwkundige modellen voor de inpassing, en om het herdenken van mogelijke instrumenten om de verbreding en diversiteit te realiseren.

In dit atelier focussen we specifiek op de sociale hoogbouwwijk Watersportbaan in Gent. De woonblokken aan de Watersportbaan werd gebouwd van 1959 tot 1965. Het modernistisch geïnspireerde urbanisatieplan voorzag de bouw van elf blokken met ca. 1.300 appartementen op slechts 14% bebouwde oppervlakte. De oost-west georiënteerde inplanting liet nog veel ruimte voor groen, recreatie en voorzieningen. Het stadsbestuur verkocht de loten bouwgrond aan zes verschillende huisvestingsmaatschappijen die actief waren in Gent: de Gentse Maatschappij voor de Huisvesting, De Goede Werkmanswoning, Volkshaard, De Gentse Haard, de Oost-Vlaamse Huurderscoöperatie en de Huisvestingsmaatschappij van Vlaanderen. In praktijk werden de geplande gemeenschappelijke voorzieningen beperkt gerealiseerd omwille van budgettaire redenen. Vandaag zijn de woontorens in eigendom van vier huisvestingsmaatschappijen, namelijk WoninGent, De Gentse Haard, de Volkshaard en ABC. Enkele torens waaronder ‘Dennenhof’ en ‘Rozenhof’ van de Volkshaard werden gerenoveerd in 2010, de hoogbouwtoren ‘Belvédère’ van ABC in 2015. De hoogbouwtorens van WoninGent en De Gentse Haard verkeren vandaag in een mindere staat en enkelen zullen in de nabije toekomst worden vervangen. Bovendien bestaat er tot op heden geen masterplan om de site op een meer gestructureerde manier te herdenken. In dit masterproefatelier kijken we of een verbreding en vernieuwing van het woonaanbod mogelijk is in de toekomst.

Lezing Mobility justice across scales

Who moves freely? Who gets stopped? In this talk, Mimi Sheller offers an overview of how the regimes of power that govern movement produce inequality and differential mobilities at all levels.

On a local level where the circulation of people, resources, and information privileges elites, while preventing access and endangering the poor. On an urban scale, with questions of public transport, “the right to the city,” sustainable mobilities, and “green gentrification.” On the planetary level, where tourists and wealthy elites roam freely, while migrants and those most in need are imprisoned at the borders or sent back to zones of violence and climate disaster.

The struggle for mobility justice must connect the body, street, city, nation, and planet; and can forge new connections among social movements.

Mimi Sheller, Ph.D., is Professor of Sociology and Director of the Center for Mobilities Research and Policy at Drexel University in Philadelphia. Together with John Urry, she helped to establish the new interdisciplinary field of mobilities research. She is author of multiple articles and books, including Mobility Justice: The Politics of Movement in an Age of Extremes (Verso, 2018).