Over
"Transdisciplinaire kennisontwikkeling rond stedelijke duurzaamheidskwesties"
Meer en meer worden we geconfronteerd met complexe duurzaamheidskwesties zoals klimaatverandering, toenemende armoede en sociale ongelijkheid, biodiversiteitsverlies, migratie, diversiteit, en vergrijzing. De Stadsacademie heeft de ambitie om te focussen op dergelijke kwesties en wil zich specifiek richten op opgaves binnen de stad Gent en de Universiteit Gent.
Dit vergt vaak een multi- en transdisciplinaire aanpak. Hiermee bedoelen we dat we niet alleen meerdere disciplines willen samenbrengen en vanuit meerdere kennistheoretische en analytische perspectieven moeten nadenken over probleemdefinities en mogelijke oplossingen (multidisciplinariteit), maar dat dit idealiter ook gebeurt door niet-academische actoren evenwaardig te betrekken (transdisciplinariteit).
Duurzaamheidstransities worden dus best niet louter achter een bureau bedacht, maar binnen een proces van maatschappelijke co-creatie. De Stadsacademie wenst dan ook te fungeren als een ‘collaboratorium’ waarbij een symmetrisch gesprek mogelijk is tussen academische en niet-academische partners over urgente en complexe kwesties die moeilijk hun plaats vinden binnen de bestaande (verkokerde) beleidskanalen, kortetermijnlogica’s van operationeel contractonderzoek en de nog steeds dominante disciplinaire academische verkaveling.
Door de synergie te benutten tussen onderwijs, onderzoek en dienstverlening willen we complexe en actuele kwesties grondig verkennen en multiperspectivistische en maatschappelijk geëngageerde antwoorden aanreiken. De Stadsacademie is een plaats waar academische actoren (onderzoekers, docenten en studenten uit verschillende faculteiten) en maatschappelijke actoren (zoals beleidsmakers, middenveldorganisaties, burgercollectieven, bedrijven, UGent medewerkers) in uiteenlopende activiteiten samen nadenken over probleemdefinities, oplossingen, strategieën, experimenten, en opschaling rond duurzaamheidskwesties. Dit wordt vervolgens vertaald naar opdrachten voor masterproeven, studentenpapers, groepswerken, experimenten in ‘urban living labs’ etc. Op die manier ontstaat een collectief leerplatform.
De uitkomsten van onze activiteiten zijn zowel academisch als maatschappelijk van aard. Enerzijds moet de grondige verkenning van urgente, complexe duurzaamheidskwesties leiden tot inter- en transdisciplinaire onderzoeksopdrachten en hoogstaande onderzoeksaanvragen (bv. Vlaamse en Europese fondsen, ook in samenwerking met stedelijke niet-academische partners). Anderzijds staat het creëren van maatschappelijke valorisatie en van maatschappelijke impact op basis van de verworven inzichten en resultaten centraal.
De missie van de Stadsacademie is om binnen 5 jaar uit te groeien tot een innovatieve incubator en internationaal referentiepunt voor transdisciplinair onderzoek naar complexe duurzaamheidskwesties in steden en universiteiten.
De Stadsacademie focust op het organiseren van langdurige trajecten rond duurzaamheidskwesties van Stad Gent en Universiteit Gent, hoewel we ons ook engageren voor meer éénmalige activiteiten. Onze voornaamste activiteiten zijn:
Stadsacademiesessies
Een Stadsacademiesessie dient om met partners binnen en buiten de universiteit mogelijke onderwerpen te verkennen waarrond de komende jaren gewerkt zou kunnen worden. De sessies maken duidelijk hoe de Stadsacademie expliciet vertrekt vanuit inhoud en de erkenning van de inhoudelijke complexiteit van Gentse duurzaamheidskwesties. Bovendien staat of valt de samenwerking in de Stadsacademie met het werken aan een gemeenschappelijke omschrijving van het vraagstuk en de vertaling in concrete onderzoeksvragen die door studenten behandeld kunnen worden.
De Stadsacademiesessies moeten kwesties genereren die complex en spannend genoeg zijn en voorbij de doelstellingen van beslist beleid kijken. Met de Stadsacademie willen we ver blijven van reguliere consultancy en academische dienstverlening, en dienen we telkens te starten met een symmetrisch gesprek tussen academische en niet-academische partners over urgente kwesties die moeilijk hun plaats vinden binnen de bestaande (verkokerde) beleidskanalen en de bestaande disciplinaire verkaveling. De omschrijving van de probleemstelling moet tegelijk voldoende praktisch, doelmatig en beleidsgericht zijn om een directe impact op het beleid mogelijk te maken en om de betrokkenheid van medewerkers van stad Gent, UGent-medewerkers, maar ook andere maatschappelijke actoren en externe kennispartners toe te laten. De Stadsacademie wil geen plek van academische vrijblijvendheid zijn, maar een plek van wederzijds engagement. Tenslotte moeten de probleemstellingen zo worden ontleed en versneden dat ze behapbaar zijn en voorwerp kunnen zijn van onderzoek uitgevoerd door een student of een groep studenten in het kader van een masterproef.
Dergelijke intelligente omschrijvingen van een onderwerp kunnen enkel tot stand komen via intens overleg en gesprek. Alleen op die manier wordt concreet waar de betrokkenheid van verschillende partijen en de samenwerking in zou kunnen bestaan. Bij een mogelijk onderwerp horen gezichten, specifieke interesses, concrete initiatieven, geëxpliciteerde haalbare verwachtingen etc. De Stadsacademiesessies zijn dan ook gericht op het zoeken naar dit engagement.
Masterproefateliers
In masterproefateliers wordt onderzoek uitgevoerd door bachelor- en masterproefstudenten (i.s.m. academische en maatschappelijke actoren) rond gedeelde opgaves die voortkomen uit Stadsacademiesessies. Hoewel bachelorproeven en masterproeven veeleer een monodisciplinair karakter blijven hebben en promotoren uit de eigen opleiding het werk begeleiden, laten de masterproefateliers toe om het onderzoek te ontwikkelen en uit te werken in een inter- en transdisciplinaire setting. Niet alleen worden studenten zo geconfronteerd met perspectieven uit andere disciplines, ook zullen niet-academische actoren worden betrokken bij de ontwikkeling van het onderzoek. Tussentijdse resultaten kunnen immers verschillende keren worden voorgesteld aan een gemengd samengestelde begeleidingsgroep, die ook maximaal ondersteunt door toegang te leveren tot actuele data en door het verschaffen van direct inzicht in lopende beleidsprocessen. De Stadsacademie wordt bijgevolg gedragen door een netwerk van academici uit meerdere faculteiten, gekoppeld aan verschillende opdrachtgevers die samen binnen de Stadsacademie Gentse duurzaamheidskwesties en alternatieve strategieën willen verkennen, ontwikkelen en onderbouwen.
Tegelijk bieden de masterproefateliers een andere context dan die van het toegepast contractonderzoek. De samenwerking is geen resultaatsverbintenis. Studenten werken niet voor de stad of voor de Centrale Administratie van de UGent. De Stadsacademie wil een vrije ruimte zijn waarin een collectief leerproces zich kan ontwikkelen.
Verbredende en verdiepende activiteiten
Er worden regelmatig seminaries, workshops, debatten en andere activiteiten georganiseerd om het maatschappelijke debat rond stedelijke duurzaamheidskwesties te versterken, te verscherpen of juist te verbreden. Deze worden meestal georganiseerd binnen het kader van een masterproefatelier of ruimere traject.
Relevante opleidingsonderdelen
In een groeiend aantal vakken aan de UGent gaan docenten in het kader van de Stadsacademie samen met studenten aan de slag in groepswerken, papers, stages etc. met Gentse duurzaamheidskwesties. Enkele voorbeelden zijn Duurzame Steden, Burgerschap, vermaatschappelijking en onzichtbare zorg
Onderzoeksopdrachten
Samen met academische partners (binnen en buiten UGent) en maatschappelijke actoren voeren we onderzoeksopdrachten uit die binnen de filosofie en werking van de Stadsacademie passen. Dat wil onder andere zeggen dat we binnen dergelijke opdrachten focussen op complexe en urgente duurzaamheidskwesties van Stad Gent en UGent en dat die uitvoeren in een transdisciplinaire setting.
Jaarwerking
Met het oog op het geregeld bij elkaar brengen van en afstemmen met de hele community van academische en maatschappelijke actoren, organiseren we enkele jaarlijks terugkerende evenementen zoals het stadsacademiefeest en de programmaraad.
De Stadsacademie is een community van onderzoekers en docenten aan de Universiteit Gent en andere hoger onderwijsinstellingen, en van maatschappelijke partners zoals medewerkers van stad Gent en UGent, middenveldorganisaties, instellingen burgercollectieven, en bedrijven. Wie betrokken is bij welk traject of welke activiteit staat vermeld bovenaan iedere pagina.
De dagelijkse werking van de Stadsacademie is in handen van de IDC-coördinatoren dr. Charlotte Prové, dr. Matthias Blondia en prof. Thomas Block,
Het kernteam zet de strategische lijnen uit en vervult een initiërende, signalerende en op doelstellingen bijsturende rol. Deze bestaat uit dr. Charlotte Prové, dr. Matthias Blondia en prof. Thomas Block, prof. Michiel Dehaene, prof. Griet Roets, dr. Toon Benoot, en vertegenwoordigers van de verschillende trajecten.
Een groeiende groep van academische medewerkers uit 9 faculteiten engageren zich om de community van de Stadsacademie mee vorm en inhoud geven:
Simon Allemeersch, Esther Beeckaert, Luce Beeckmans, Toon Benoot, Brent Bleys, Thomas Block, Ann Buysse, Freke Caset, Corneel Casier, Dries Cautreels, An Cliquet, Eline D'Haene, Joris De Corte, Michel De Paepe, Bruno De Wever, Evelyne Deceur, Michiel Dehaene, Vanessa Dermaut, Ben Derudder, Joost Dessein, Lionel Devlieger, Katrien Devos, Alexis Dewaele, Vera Dua, Koos Fransen, Gert Goeminne, Hannah Hook, Lesley Hustinx, Jelle Laverge, Ine Lietaert, Femke Lootens, Marianne Maeckelbergh, Francesca Ostuzzi, Erik Paredis, Veerle Provoost, Korneel Rabaey, Matthias Remmery, Herwig Reynaert, Griet Roets, Tineke Schiettecat, Christel Stalpaert, Marijke Steeman, Amber Steyaert, Maarten Van Den Driessche, Katrien Van Poeck, Peter Vanden Abeele, Tom Vander Beken, Hans Vandermaelen, Eric Vanhaute, Kris Verheyen, Els Vervloesem, Joris Voets, Sara Willems
De eerste ruwe contouren van de Stadsacademie werden uitgetekend in de loop van 2017 en is sterk gegroeid vanuit volgende initiatieven:
- Transitie UGent, een open vernieuwingsnetwerk van meer dan 200 kenniswerkers, beleidsvoerders, dromers en doeners uit alle UGent geledingen. In deze setting werd meer dan eens gepleit voor meer inter- en transdisciplinariteit, alsook om te focussen op kwesties van de eigen werking en van de stad Gent.
- (U)Gent Platform Duurzame Steden, een poging van verschillende UGent academici om interdisciplinair onderzoek uit te voeren rond enkele uitdagende Gentse duurzaamheidskwesties. Met name rond ‘wonen’ en ‘voeding’ werden in 2015 en 2016 voorzichtig enkele trajecten opgestart. Dit platform had echter moeite om los te komen van meer klassieke consultancy-opdrachten en vond onvoldoende ruimte om met een andere kijk op kennisontwikkeling aan de slag te gaan.
- Internationaal Thematisch Netwerk SEDwise (‘Sustainability education – Teaching and learning in the face of wicked socio-ecological problems’) waarin geëngageerde UGent lesgevers samen met gerenommeerde internationale partners zoeken naar adequate leervormen rond complexe duurzaamheidskwesties waarbij een zogenaamd ‘juist’ antwoord ontbreekt. Hierbij fungeert de UGent als living lab.
- De Jokerweek binnen de faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur. De jokerweek is een jaarlijks terugkerende projectweek binnen de opleiding Ingenieur-Architect. Gedurende deze week wordt alle onderwijs opgeschort en werken de studenten van de hele opleiding (5 jaar) samen aan één opgave. Deze week toont wat de kracht van experimentele onderwijsvormen kan zijn.
Tegelijk groeide het draagvlak binnen het UGent-beleid om duurzaamheid, inter- en transdisciplinariteit, en activerende werkvormen sterker te verankeren in het onderwijsaanbod. Ook klonk de vraag van Gentse actoren naar een grotere betrokkenheid van de UGent als ‘brain power’ in lokale kwesties steeds luider. “De UGent moet zich meer profileren als een proactieve partner in de stad”, concludeerde Michel Bauwens in zijn ‘Commons Transitie Plan voor Gent’ (2017).
2017 was voor de UGent een feestjaar waarin haar 200-jarige bestaan breed in de verf werd gezet. Deze context werd aangegrepen om het idee van de Stadsacademie breed te lanceren en verder te ontwikkelen. De Stadsacademie ging van start met een eerste reeks Stadsacademiesessies. We organiseerden zeven sessies waaraan meer dan 400 mensen deelnamen.
Eind 2019 keurde de Onderzoeksraad van UGent de aanstelling van een coördinator voor de Stadsacademie goed. Hiervoor werd een projectplan opgesteld, formeel ondersteund door 32 UGent-promotoren uit negen verschillende faculteiten. Deze aanstelling kadert in de werking van Interdisciplinaire Consortia (IDC’s). IDC-consortia zijn duurzame, thematisch gerichte samenwerkingsverbanden die een maatschappelijk (niet-exclusief economisch) doel beogen. Met de oprichting van tien IDC’s investeert de UGent in de maatschappelijke impact van haar onderzoek. Elk IDC-consortium heeft als opdracht om de doelstellingen inzake interdisciplinariteit en maatschappelijke impact van UGent te ondersteunen.